Τί είδους Ανάπτυξη θέλουμε;

Ανάπτυξη:
μία λέξη με τεράστια σημασία, την οποία ακούμε ίσως κάθε μέρα στα ΜΜΕ ιδιαίτερα την τελευταία δεκαετία από την αρχή της οικονομικής κρίσης έως και σήμερα. Ετυμολογικά, η ανάπτυξη είναι μία έννοια η οποία γενικά σημαίνει αύξηση (μεγέθους, ποιότητας, ποσότητας), διεύρυνση, μεγέθυνση, επέκταση, βελτίωση. Αφορά σχεδόν όλους τους τομείς των επιστημών, όπως την ιατρική, τη μηχανική, την οικονομία καθώς και πολλούς κλάδους αυτών. Ωστόσο έχει επικρατήσει όταν ακούγεται μόνη της η λέξη ανάπτυξη να εννοείται η οικονομική μεγέθυνση. Ας δούμε λίγο την ανάπτυξη στο Σίγρι.

Ο Bill είναι ένας ξένος τουρίστας που αγαπά το Σίγρι και το επισκέπτεται ξανά έπειτα από πολλά χρόνια, ο οποίος κατερχόμενος το δρόμο και φθάνοντας στο σημείο όπου βρίσκεται το ξύλινο κιόσκι με την εκπληκτική θέα του χωριού και του απέραντου γαλάζιου (ως εκπάγλου καλλονής πίνακας ζωγραφικής), θα μπορέσει αμέσως και χωρίς ιδιαίτερη δυσκολία να διακρίνει τις αλλαγές που έχουν συμβεί στο χωριό. Αμέσως παρατηρεί το νέο λιμάνι που κατασκευάζεται με τη μεγάλη προβλήτα και το νέο αλιευτικό καταφύγιο, καθώς και το νέο δρόμο Καλλονής-Σιγρίου που σε τίποτα δε θυμίζει τον παλιό, κακοσυντηρημένο και γεμάτο στροφές δρόμο. Άρα, δικαιολογημένα μπορεί να πει ότι η ανάπτυξη ήρθε επιτέλους στο Σίγρι!

Δύο μεγάλα και πολύ σημαντικά έργα όχι μόνο για το Σίγρι και τη Δυτική Λέσβο, αλλά για ολόκληρο το νησί φαίνεται ότι οδεύουν έπειτα από πολλά έτη αναμονής προς ολοκλήρωση. Όσον αφορά το νέο λιμάνι Σιγρίου, και τις προοπτικές που μπορεί κανείς να δει, μόνο θετικά είναι τα σχόλια. Άλλωστε, σχεδόν όλοι έχουμε ταξιδέψει με το πλοίο που συνδέει τον Πειραιά με το Σίγρι και άρα έχουμε βιώσει την ευκολία να βγαίνεις από το καράβι απευθείας στο χωριό, χωρίς να είσαι αναγκασμένος να διανύσεις μία απόσταση 106 χιλιομέτρων και διάρκειας περίπου 2 ωρών από τη Μυτιλήνη. Πολλά και σημαντικά είναι και τα οφέλη από την κατασκευή του νέου λιμανιού. Όσον αφορά τους κατοίκους και τους επισκέπτες, πέρα από την ευκολία μετακίνησης, τη μείωση των ωρών που απαιτούνται για να φθάσεις στον τελικό προορισμό, είναι και το οικονομικό όφελος από την αποφυγή της μετακίνησης Μυτιλήνη-Σίγρι. Πολλαπλά επίσης είναι και τα οφέλη για τους επαγγελματίες και επιχειρηματίες της ευρύτερης περιοχής καθώς μπορούν να διακινήσουν εμπορεύματα πολύ πιο γρήγορα και πιο άμεσα. Πολλά είναι και τα οφέλη στον τουριστικό τομέα, καθώς πέρα από την ακτοπλοϊκή σύνδεση Πειραιάς-Σίγρι συζητούνται ήδη κι άλλες συνδέσεις, όπως Κύμη-Σίγρι (η οποία εγκρίθηκε αλλά κηρύχθηκε άγονη), η σύνδεση Βόλου-Σιγρίου, η σύνδεση των νησιών του Βορειοανατολικού Αιγαίου (Λήμνος-Λέσβος-Χίος-Σάμος) καθώς και η σύνδεση με τη Βόρεια Ελλάδα. Οι συνδέσεις αυτές θα τονώσουν ιδιαίτερα τον τουρισμό όχι μόνο του Σιγρίου αλλά και ολόκληρου του νησιού. Είναι πολλά ακόμη που μπορεί κανείς να πει για το νέο λιμάνι, όπως η ασφάλεια ελλιμενισμού των επαγγελματικών αλιευτικών σκαφών, ο ελλιμενισμός ερασιτεχνικών σκαφών, η πρόσδεση τουριστικών σκαφών κ.α. τα οποία όλα συντελούν στην οικονομική ανάπτυξη και ευημερία του τόπου.

Σε ότι αφορά το νέο δρόμο, και σε αυτήν την περίπτωση τα οφέλη είναι πολλαπλάσια των μειονεκτημάτων (αν υπάρχουν). Ο μέχρι πριν λίγα χρόνια, κακός σε ποιότητα ασφαλτοσκυροδέματος και σε χάραξη δρόμος, με τις αμέτρητες στροφές, τις πολλές παγίδες και την κακή οριζόντια σήμανση, όπου για να διανυθεί η απόσταση των 50 και πλέον χιλιομέτρων απαιτούνταν 1 ώρα, πλέον έχει αντικατασταθεί σχεδόν σε όλο του το μήκος από το νέο δρόμο. Με στοιχεία όπως καινούργια χάραξη, μεγαλύτερο πλάτος, νέο ασφαλτοσκυρόδεμα, μικρότερη απόσταση διάνυσης, πιο ανοικτές στροφές και μεγαλύτερη ταχύτητα αναφοράς τον καθιστούν σημαντικά πιο ασφαλή από τον προηγούμενο και πιο σύντομο τόσο σε χιλιομετρική απόσταση όσο και σε χρόνο.

Η μείωση αυτή του χρόνου (περίπου 15-20 λεπτά) και της απόστασης είναι ζωτικής σημασίας πρώτιστα για τους μόνιμους κατοίκους του Σιγρίου. Οι ανάγκες για δημόσιες υπηρεσίες, τράπεζες, γιατρούς, εμπορικά καταστήματα σε Καλλονή και Μυτιλήνη γίνονται πιο προσβάσιμα, με λιγότερο κόστος, λιγότερη ταλαιπωρία, λιγότερο χρόνο μετακίνησης και σίγουρα με μεγαλύτερη ασφάλεια. Μπορεί να μην ακούγεται μεγάλη η διαφορά σε χρόνο, όμως σε περίπτωση έκτακτης ιατρικής ανάγκης, ο χρόνος αυτός μπορεί να αποδειχθεί ιδιαίτερα πολύτιμος. Παράλληλα το χωριό γίνεται πιο προσιτό και στους επισκέπτες, όπου μέχρι πρότινος θεωρούσαν το Σίγρι ως το πιο μακρινό σημείο στο χάρτη της Λέσβου και το απέφευγαν. Πλέον μετατρέπεται σε έναν άνετα επισκέψιμο προορισμό.

Στη συνέχεια ο Bill, αφού απόλαυσε τη θέα από ψηλά, φθάνει στο χωριό και συναντά στην πλατεία έναν παλιό του φίλο, το Βασίλη, ο οποίος είναι μόνιμος κάτοικος του χωριού. O Bill αμέσως του φανερώνει πόσο ενθουσιασμένος είναι από την εικόνα που αντίκρισε και τις αλλαγές που έχουν σημειωθεί τα τελευταία χρόνια. Ο Βασίλης δε φαίνεται και τόσο ενθουσιασμένος όμως.. Απορεί ο Bill.. Ο Βασίλης του εξηγεί πως είναι λίγο επιφυλακτικός με τα νέα έργα. Στην περίπτωση του λιμανιού, πέρα από τα θετικά (τα οποία αναφέρθηκαν και παραπάνω) έχει και κάποια αρνητικά στοιχεία. Θεωρεί ο Βασίλης ότι τα δρομολόγια των πλοίων θα προκαλέσουν μία όχληση στο χωριό και στο περιβάλλον. Η όχληση αυτή μπορεί να είναι ο αυξημένος θόρυβος (από τον ήχο του καραβιού μέχρι τον ήχο των αυτοκινήτων και των φορτηγών), μπορεί να είναι η αυξημένη κίνηση που θα έχουν οι κύριοι δρόμοι του χωριού, κυρίως ο δρόμος που βρίσκεται μπροστά από το λιμάνι στον οποίο θα κινούνται τα αυτοκίνητα που ταξιδεύουν ή έφθασαν. Μία ακόμη όχληση μπορεί να είναι και η περιβαλλοντική, η οποία ενδέχεται να συμβεί από τα πλοία που μπαίνουν και βγαίνουν στο λιμάνι και από τον δυσανάλογα πολύ κόσμο που μετακινείται με το πλοίο για να ταξιδέψει. Άμεση συνέπεια αυτών μπορεί να είναι η ρύπανση της ατμόσφαιρας, η υποβάθμιση της ποιότητας των θαλασσίων υδάτων και πιθανώς μία αλλοίωση του παραθαλάσσιου μετώπου. Ο Bill δείχνει σκεπτικός..

Αμέσως μετά αναρωτιέται ο Bill, αν ένα τόσο μικρό χωριό μπορεί να φιλοξενήσει τόσο μεγάλες υποδομές, οι οποίες αποτελούν ανθρωπογενείς πιέσεις στο περιβάλλον, όπως το νέο λιμάνι και ο νέος δρόμος. Από το κιόσκι που καθόταν πριν, παρατήρησε ότι τα μεγέθη ανάμεσα στο χωριό και στο λιμάνι είναι όμοια και ταυτόχρονα δυσανάλογα. Λίγο θυμίζει το χωριό που όλοι αγαπήσανε, το μικρό γραφικό χωριό, με πέτρινα σπίτια, ακανθώδη βλάστηση και γύρω το γαλάζιο της θάλασσας. Όπως και το γεγονός ότι ο νέος δρόμος άλλαξε το τοπίο των υψωμάτων λόγω των εκσκαφών που έγιναν. Είναι όμως αυτά ικανά στοιχεία να εμποδίσουν αυτά τα ζωτικής σημασίας έργα? Σίγουρα όχι. Τα οφέλη από την κατασκευή και λειτουργία τους θα είναι πολλαπλάσια από τη μη ύπαρξή τους λέει ο Bill στο Βασίλη. Όμως ο Βασίλης και εκείνος σκεπτικός, αναρωτιέται ότι σε περίπτωση που αναπτυχθεί τουριστικά το Σίγρι, οι επισκέπτες του χωριού θα αυξηθούν άρα και τα έσοδα των επιχειρηματιών, κάτι το οποίο είναι και το προσδοκώμενο. Όμως μπορούν οι υφιστάμενες υποδομές σε ύδρευση, αποχέτευση (βιολογικός καθαρισμός), ρεύμα, χώροι στάθμευσης να καλύψουν την αύξηση της ζήτησης? Λογικά λέει θα το δούμε τότε..

Η τουριστική ανάπτυξη όμως λέει ο Bill θα φέρει και περισσότερους κατοίκους στο χωριό για να εργαστούν! Ο Βασίλης συμφωνεί και μάλιστα του αναφέρει ότι δε θα μπορούσε να παραλείψει και τους ανθρώπους που νίκησαν τους φόβους τους κι αποφάσισαν να παραμείνουν ή και επιστρέψουν στο χωριό το οποίο αγαπούν και να δραστηριοποιηθούν επιχειρηματικά.

Αρχικά, τον ενημερώνει για το νέο ελαιοτριβείο που κατασκευάσθηκε και για τη φύτευση χιλιάδων ελαιοδέντρων η οποία άλλαξε όχι μόνο το φυσικό τοπίο της περιοχής αλλά και το οικονομικό τοπίο ευρύτερα. Το τεράστιο αυτό εγχείρημα μετέτρεψε ένα άγονο και ξηρό μέρος σε έναν τεράστιο πράσινο ελαιώνα, συμβάλλοντας καθοριστικά στα οικοσυστήματα του νησιού και το μικροκλίμα της περιοχής. Τα οφέλη δεν είναι μόνο οικονομικά, αλλά και κοινωνικά, συμβάλλοντας ταυτόχρονα στην αειφόρο ανάπτυξη της ευρύτερης περιοχής. Στα οικονομικά οφέλη, η λειτουργία του ελαιοτριβείου μειώνει τις αποστάσεις των ελαιοπαραγωγών του τόπου οι οποίοι ήταν αναγκασμένοι να μεταφέρουν την παραγωγή τους μακριά (Άντισσα ή Βατούσα) αυξάνοντας παράλληλα και το κόστος παραγωγής. Παράλληλα η επισκεψιμότητα του ελαιοτριβείου αυξάνει ταυτόχρονα και την επισκεψιμότητα του χωριού με άμεσα οφέλη σε μαγαζιά εστίασης και σούπερ μάρκετ. Η απασχόληση εργατικού δυναμικού, μέσω των νέων θέσεων εργασίας που προσφέρει, συντελεί στην κοινωνική και οικονομική ευμάρεια  των οικογενειών και στη μείωση της σκέψης εγκατάλειψης του χωριού λόγω ανεργίας. Τέλος, η προβολή του ελαιοτριβείου σε εθνικό, ευρωπαϊκό αλλά και διεθνές επίπεδο, μέσω της άριστης ποιότητας ελαιολάδου, ταυτόχρονα προβάλει και κάνει γνωστό και το Σίγρι.

Εν συνεχεία, νέοι άνθρωποι, ζουν και δραστηριοποιούνται επαγγελματικά στο χωριό. Το νέο πρατήριο υγρών καυσίμων αποτελεί μία εξαιρετική κίνηση με πολλαπλά οφέλη για τους κατοίκους και τους επαγγελματίες της περιοχής. Επιπρόσθετα, συνεχίζει ο Βασίλης, τελούμε εν αναμονή της κατασκευής μελισσοκομικού εργαστηρίου το οποίο θα φιλοξενεί το εξαιρετικής ποιότητας θυμαρίσιο μέλι του τόπου, μίας ζυθοποιίας με μοναδική γεύση, κι ενός τυροκομείου. Επίσης αναβαθμίστηκε το αρτοποιείο και σε ζαχαροπλαστείο. Την ίδια στιγμή νέοι εγκαταλείπουν τις πόλεις κι επιστρέφουν στο χωριό προκειμένου να ασχοληθούν με τον πρωτογενή τομέα παραγωγής και συγκεκριμένα με την κτηνοτροφία αποδίδοντας ανώτερα ποιοτικά προϊόντα. Τέλος, πρόσφατα στο χωριό μετοίκησε μία αρχιτέκτων μηχανικός, η οποία ξεκίνησε να δραστηριοποιείται επαγγελματικά αναβαθμίζοντας τις παρεχόμενες υπηρεσίες στην ευρύτερη περιοχή του νησιού. Και σίγουρα να μην ξεχνάμε και τους υπόλοιπους μόνιμους κατοίκους του χωριού που δραστηριοποιούνται σε αγροτικά και κτηνοτροφικά επαγγέλματα, σε καταστήματα λιανικής, στην εστίαση, στα τουριστικά καταλύματα, στην αλιεία κ.α. οι οποίοι παρά τις δύσκολες συνθήκες ενός απομακρυσμένου χωριού παραμένουν εκεί.

Αυτή η οικονομική εξωστρέφεια του Σιγρίου, δηλαδή η πώληση των προϊόντων που παράγονται στο Σίγρι, πέρα από το Σίγρι, προβάλλει όχι μόνο τα προϊόντα αυτά, αλλά και τον ίδιο τον τόπο. To ελαιόλαδο “ol-eve” ταξιδεύει σε όλο τον κόσμο, το θυμαρίσιο μέλι με φόντο το απολιθωμένο δάσος σε όλη την Ελλάδα, η μπύρα με ονομασία «Νησιώπη» και «Σεδούσα» από τη Σιγριανή ζυθοποιία “Sigri brewery” επίσης σε όλη την Ελλάδα.

Δε θα μπορούσε ο Βασίλης να μην αναφερθεί και στο Μουσείο Φυσικής Ιστορίας του Σιγρίου και το απολιθωμένο δάσος (Λέσβου), το οποίο είναι μοναδικό στην Ελλάδα αλλά και παγκοσμίως. Φιλοξενεί κάθε χρόνο χιλιάδες επισκέπτες, είτε εγχώριους είτε ξένους, διοργανώνει επιστημονικά συνέδρια με επιστήμες από όλο τον κόσμο και προβάλλεται σε όλα τα συναφή επιστημονικά περιοδικά. Είναι καθοριστικής σημασίας για το χωριό, καθώς οι επισκέπτες του Μουσείου, έχουν τη δυνατότητα να δουν και να επισκεφθούν παράλληλα το χωριό αλλά και τις ομορφιές του. Δε θα επεκταθώ όμως περαιτέρω σε ήδη γνωστά θέματα. Ο Bill έχει ενθουσιαστεί από αυτά που ακούει.. Παράλληλα όμως του έρχεται κάτι στο μυαλό, το οποίο δεν του αρέσει..

Αυτό που ήθελε να επισημάνει ο Bill είναι ότι και το μουσείο αλλά και κάθε νέα εγκατάσταση που κατασκευάζεται σε αυτό, είναι από πέτρα και ξύλο, υλικά δηλαδή που δένουν αρμονικά με το τοπίο της περιοχής. Τα συναντούμε και στο κύριο τμήμα του μουσείου, αλλά και στο γεωπάρκο ή δίπλα από τον νέο δρόμο, των οποίων καθετί νέο που κατασκευάζεται είναι από πέτρα. Το ίδιο παρατηρεί και στο νέο ελαιοτριβείο Σιγρίου. Τα πέτρινα αυτά κτίρια (τουλάχιστον η εξωτερική τους όψη από πέτρα) δένουν σε απόλυτη αρμονία με το ημιβραχώδες τοπίο της περιοχής, κι αυτό τα καθιστά εξαιρετικά όμορφα και με ταυτότητα. Ας μην ξεχνούμε και το κάστρο που δεσπόζει στην άκρη του χωριού (για το οποίο αναμένεται η έναρξη των εργασιών συντήρησης). Το ίδιο σκηνικό όμως, δυστυχώς κατά την άποψή του, δεν το βλέπουμε και στο χωριό. Ελάχιστα σπίτια έχουν παραμείνει με όψη πέτρας, αν και τα περισσότερα είναι πετρόκτιστα. Θεωρεί ότι η διατήρηση της ταυτότητας ενός τόπου είναι από τα πιο σημαντικά βήματα για την ανάπτυξη, κυρίως την τουριστική. Ο Μόλυβος, η Μονεμβασιά, ο Γερολιμένας, μέρη τα οποία έχει επισκεφθεί, αποτελούν παραδείγματα οικισμών με αυστηρούς αρχιτεκτονικούς περιορισμούς ώστε να διατηρήσουν το χρώμα τους αναλλοίωτο στο χρόνο. Κι αυτό τα καθιστά δημοφιλείς τουριστικούς προορισμούς. Θα μπορούσε το Σίγρι να γίνει? Αναρωτιέται ο Bill..

Φυσικά και θα μπορούσε να γίνει, του απαντά ο Βασίλης, όμως όχι από τη μία μέρα στην άλλη κι όχι χωρίς τη βοήθεια του κράτους. Θα ήταν δυνατόν να δοθεί οικονομική βοήθεια υπό μορφή επιδότησης στους ιδιοκτήτες η επαναφορά της εξωτερικής όψης των παλαιών κατασκευών σε πέτρα ή η κατασκευή εξωτερικής τοιχοποιίας από πέτρα στα συμβατικά κτίρια από σκυρόδεμα. Είναι δύσκολο εγχείρημα, αλλά με τη συνεργασία όλων των φορέων και με τη σωστή χρηματοδότηση, δε φαντάζει ακατόρθωτο. Αυτού του είδους ο τουρισμός παγκοσμίως κερδίζει συνεχώς έδαφος.

Άλλωστε και ο «εναλλακτικός» τουρισμός είναι άρρηκτα συνυφασμένος με την αειφόρο ανάπτυξη, με την προστασία του φυσικού και ανθρωπογενούς περιβάλλοντος και της τοπικής κουλτούρας. Ο Bill πιστεύει πως το Σίγρι, με τη δημιουργία  συγκεκριμένων υποδομών δύναται να φιλοξενήσει άριστα κι άλλες μορφές τουρισμού, όπως ο αγροτουρισμός (ελαιώνας, μέλι, ζώα), θαλάσσιος τουρισμός (surf, kite surf, καταδυτικός), αθλητικός (τρέξιμο ανωμάλου δρόμου, ποδηλασία, περιπατητικά μονοπάτια), ο οικοτουρισμός, ο τουρισμός υπαίθρου κ.α.

O Bill συνεχίζει τη σκέψη του, κι έχοντας επισκεφθεί το “Costa Navarino” στη Μεσσηνία καθώς και άλλα αντίστοιχα πεντάστερα ξενοδοχεία, αναρωτιέται αν μπορεί το Σίγρι να φιλοξενήσει μία τέτοια επένδυση. Σκέφτεται, ότι τα οφέλη είναι πολλά όπως νέες θέσεις εργασίας, αύξηση της επισκεψιμότητας, ευρύτερη οικονομική ανάπτυξη και άλλων δραστηριοτήτων, προβολή του τόπου, προσέλκυση νέων επενδύσεων, ανάγκη κατασκευής νέων υποδομών κ.α. Όμως το Σίγρι θα διατηρήσει το χαρακτήρα του, αυτόν για τον οποίο αγαπήθηκε και ξεχωρίζει από άλλα μέρη? Ρωτάει ο Βασίλης, ο οποίος τον παρακολουθεί αποσβολωμένος.. Ο Bill σκέφτεται λίγη ώρα.. Μπορεί! Ικανή και αναγκαία συνθήκη όμως είναι οι κατασκευές να βρίσκονται σε απόλυτη αρμονία με το φυσικό περιβάλλον, κατασκευές δηλαδή χαμηλές σε ύψος, κατασκευές από πέτρα, πράσινες ενεργειακά, με σεβασμό στα οικοσυστήματα, περιορισμένης έκτασης και φυσικά να μην πρόκειται για φαραωνικά έργα.

Ο Bill επίσης θεωρεί ως εξαιρετική ιδέα την κατασκευή δρόμου από ασφλατοσκυρόδεμα που θα συνδέει το Σίγρι με την Ερεσό διαμέσω Τσιχλιώντα. Αυτός ο δρόμος, πιστεύει πως θα εξυπηρετήσει και θα διευκολύνει ώστε περισσότεροι επισκέπτες να γευτούν τις ομορφιές του χωριού και να απολαύσουν πέρα από τη θάλασσα και τους πεντανόστιμους μεζέδες στα ταβερνάκια του χωριού. Και μετά ένα καφεδάκι.. και κάτι θα ψωνίσουν στα μαγαζιά… Ο Βασίλης φαίνεται να συμφωνεί αρχικά και να χαμογελά.. Όμως το χαμόγελο δίνει γρήγορα τη θέση του στον προβληματισμό. Κι αν όσο εύκολα έρχονται οι επισκέπτες, τόσο εύκολα φεύγουν? Και θεωρούν ότι είναι κοντά πλέον με τους νέους δρόμους να πάνε σε άλλο μέρος να φάνε, ή να πιουν καφέ, ή να κοιμηθούν το βράδυ σε κάποιο ενοικιαζόμενο δωμάτιο ή ξενοδοχείο εκτός Σιγρίου? Αυτό φαίνεται ότι προβληματίζει και τον Bill, ο οποίος όμως γρήγορα καθησυχάζει το Βασίλη, λέγοντάς του, ότι η μαγεία και η ενέργεια που υπάρχει σε αυτό το μέρος, δεν υπάρχει πουθενά αλλού πάνω στο νησί.. Κι όποιος έρχεται στο Σίγρι, δύσκολα μπορεί να το αποχωριστεί.. Ο Βασίλης ξαναχαμογελά!

Θέλουμε όμως το Σίγρι να λάβει τέτοια ανάπτυξη ή θα χάσει το χαρακτήρα του? Θέλουμε αυτή την ανάπτυξη? Τι είδους ανάπτυξη θέλουμε? Και πώς μπορούμε να την επιτύχουμε? Αναρωτιούνται και οι δύο..

Μάλλον όλα χρειάζονται με μέτρο όπως έλεγαν και οι αρχαίοι πρόγονοί μας. Αξίζει να σημειωθεί ότι στο νέο Στρατηγικό Σχέδιο του Δήμου Δυτικής Λέσβου, το οποίο τέθηκε προς δημόσια διαβούλευση κι αξίζει να το μελετήσει ο καθένας, θέτει ως βασικούς στόχους κι επιδιώξεις τη βελτίωση της ελκυστικότητας των οικισμών, την προστασία και ανάδειξη της πολιτιστικής κληρονομιάς, την ανάπτυξη της επιχειρηματικότητας, την αύξηση απασχόλησης και πολλά άλλα. Μένει λοιπόν να δούμε πώς αυτά θα γίνουν πράξη, πώς θα δοθούν κίνητρα και τι είδους στους νέους προκειμένου να μείνουν και να δραστηριοποιηθούν στον τόπο τους. Και γιατί όχι, κι άλλοι να εγκαταλείψουν τις πόλεις και να αποκεντρωθούν στο Σίγρι και στην επαρχία γενικότερα. Ο χρόνος θα δείξει τι θα συμβεί..

Πάντως ο Bill συνεχίζει να κάθεται στο παγκάκι, και παρά τα χρόνια που έχουν περάσει, εξακολουθεί να κοιτά το Σίγρι με θαυμασμό κι έρωτα..!

Βασίλειος Σελίμης 

Μηχανικός (ΣΜΑ) Σχολής Ικάρων 

MSc “Περιβάλλον & Ανάπτυξη” (ΕΜΠ)