Ο Αλμπέρ Καμί του Σιγρίου, στο "Εθνος της Κυριακής"

 Το θέμα που από αυτό εδώ το μπλογκ είχαμε ανακαλύψει και αναδείξει, παρουσίασε στην τελευταία της έκδοση η κυριακάτικη εφημεριδα "Έθνος", σε ένα πλούσιο αφιέρωμα στον κορυφαίο γάλλο συγγραφέα Αλμπέρ Καμί.

Ο... Ελληνας Αλμπερ
«Είναι ο τόπος των θεών, εδώ θα ζήσω, ίσως για πάντα»
Ξέρω το γιατρικό, θ' αγναντεύω για πολλή ώρα τη θάλασσα. Είναι ο τόπος των Θεών. Εκεί θα πάω να ζήσω, Aγγελε, στο νησί σου. Oμως στα δυτικά, στο γυμνό βράχο του γραφικού ψαράδικου χωριού. Ποιος ξέρει" ίσως για πάντα...

Ο Αλμπέρ Καμί ταξίδεψε πρώτη φορά στην Ελλάδα τον Αύγουστο του 1939
παρέα με την τότε ερωμένη του Κριστιάν Γκαλιντό. Ηταν τότε μόλις 27 χρονών.

Η πρώτη φορά που ήρθε ο Καμί στη χώρα μας ήταν τον Αύγουστο του 1939, ήταν 27 χρονών και σχεδίαζε να ταξιδέψει με μηχανότρατα παρέα με την τότε ερωμένη του Κριστιάν Γκαλιντό. Στην Ελλάδα όμως ήρθε και ξαναήρθε. Κατά τον βιογράφο του, Ολιβιέ Τοντ, ύστερα από πρόσκληση του Γαλλικού Ινστιτούτου της Αθήνας το 1955 και όταν ήταν πια 42 χρονών, ως κεντρικό πρόσωπο μιας ανταλλαγής απόψεων γύρω από «Το μέλλον του ευρωπαϊκού πολιτισμού», για να καθίσει στο ίδιο τραπέζι με τους Κωνσταντίνο Τσάτσο, Ευάγγελο Παπανούτσο, Φαίδωνα Βεγλερή, Γιώργο Θεοτοκά και Νίκο Χατζηκυριάκο-Γκίκα σε μία εκδήλωση στην οποία προήδρευε ο διανοούμενος ψυχίατρος Αγγελος Κατακουζηνός κι ό,τι μαθαίνουμε από το βιβλίο της γυναίκας του, Λητώς Κατακουζηνού, μας έχει γίνει γνωστό. «Συντροφιά με τον Καμί» ο τίτλος του. Από τη συζήτησή του όμως εκείνη τη χρονιά έχουν αρκετά πράγματα διασωθεί, κι αυτό χάρη στο μαγνητόφωνο του Ανδρέα Εμπειρίκου.
Η παρέα του Παρισιού
Ο Αγγελος Κατακουζηνός, που ανήκε κι αυτός στην «παρέα του Παρισιού», ήταν εκείνος που τον φιλοξένησε στο περίφημο σπίτι των Κατακουζηνών στη λεωφόρο Αμαλίας 4. Σ' ένα σπίτι"μουσείο, με τα ίχνη μεγάλων ζωγράφων και σπουδαίων εποχών, η Λητώ Κατακουζηνού είναι εκείνη που έχει καταγράψει για μας την αγάπη του Καμί για την Ελλάδα, ατμοσφαιρικά και με κάθε λεπτομέρεια, πολύ προτού φύγει.

Τον Καμί είχαν συνεπάρει τα νησιά του Αιγαίου και ειδικά η Λέσβος, τόσο που δήλωνε ότι θα μείνει εκεί για πάντα.

Στις σελίδες του, και το τελευταίο ταξίδι του στην Ελλάδα τον Ιούνιο του 1959, δύο χρόνια αφού είχε πάρει το Νόμπελ της Σουηδικής Ακαδημίας και έναν χρόνο προτού γνωρίσει μαζί με τον Γκαλιμάρ σε αυτοκινητιστικό δυστύχημα «τον πιο παράλογο θάνατο». Και στην επίσκεψή του ήταν μαζί του ο Μισέλ Γκαλιμάρ και ο ζωγράφος Μάριο Πράσινος. Τον Καμί τον είχαν συνεπάρει τα αιγαιοπελαγίτικα νησιά τόσο που να δηλώσει στη Λέσβο στον Αγγελο Κατακουζηνό: «Αγγελε, είναι ο τόπος των Θεών. Εκεί θα πάω να ζήσω, Αγγελε, στο νησί σου, ποιος ξέρει, ίσως και για πάντα».
Τις λεπτομέρειες, όπως τις έχει περιγράψει στο βιβλίο της η Λητώ Κατακουζηνού:
«Στο Σίγρι, το μικρό ψαράδικο χωριό στα δυτικά, στην άκρη της Λέσβου, θα πήγαινε την ερχόμενη άνοιξη. Εκεί θα τελείωνε ένα έργο του για το θέατρο. Το θέατρο, η μεγάλη αδυναμία του. Ερχόταν, μας είπε, από το νησί. Είχε πάει με το πλεούμενο του φίλου του του Γκαλιμάρ, μαζί του θαρρώ κι ο ζωγράφος Πράσινος. Στη Μυτιλήνη, σε κάποια αδιαθεσία του κι ένα μικροατύχημα του φίλου του, οι κάτοικοι, δίχως να ξέρουν ποιοι ήτανε, τους περιποιήθηκαν τόσο πολύ, τους πρόσφεραν τόση ανθρώπινη ζεστασιά, που άγγιξαν βαθιά την ευαίσθητη καρδιά του.
Αργότερα, όταν αράξαμε στο Σίγρι, μαγεύτηκα από τη γραφική λιτότητα του τοπίου, τους απλούς ανθρώπους, το απολιθωμένο δάσος και τον μύθο για κείνο το άλλο, που λένε πως βρίσκεται στον βυθό. Εδώ θέλω να 'ρθω να ζήσω και να εργαστώ -είπα σε κάποια στιγμή-, να, εκεί, πάνω στη θάλασσα, σ' αυτό το απόμερο σπιτάκι".
Τι λέει ο ξένος;" πετάχτηκε κάποιος από τους ανθρώπους που μας περιτριγύριζαν περίεργοι. Κι όταν ο φίλος μου του εξήγησε "πάρ' το, σ' το δίνω, είναι δικό σου. Ελα να κάτσεις όσο θες", μου το πρόσφερε καλόκαρδα ο νοικοκύρης του. "Καταλαβαίνετε", μας έλεγε με έξαψη ο Καμί, "είναι ο τόπος των θεών, ό,τι ζητήσεις, σ' το δίνουν. Είναι πολύ ωραίο το νησί σου, Αγγελε, ωραίο και αρρενωπό", συνέχισε ο Καμί.
Ωστόσο οι ελαιώνες, καταπράσινοι λόφοι, καμπύλες τρυφερές, ασημοντυμένες οδαλίσκες να λικνίζονται στον αιγαιοπελαγίτικο αγέρα, παντρεύονται αρμονικά με τα ψηλά αρρενωπά βουνά, που τις καμαρώνουν ξαπλωμένες νωχελικά στα πόδια του. Βουνά που αγναντεύουν πέρα κατά την Ανατολή, κληρονόμοι περήφανοι της ιωνικής φιλοσοφίας" Αλλά πέρα από τη μεγάλη ιστορία του νησιού, μ' εντυπωσιάζουν και οι άνθρωποι που το κατοικούνε. Εκεί που θαρρείς πως είναι στεγνοί σαν τις αστυβιές και τις βαλανιδιές τους, ανακαλύπτεις μέσα τους ψυχικούς χυμούς, πολύτιμους, κρυμμένους θησαυρούς σαν τ' ασήμια απ' τις ελιές τους.
Ο... αρραβώνας
Εκεί θα πάω να ζήσω, Αγγελε, στο νησί σου. Ομως στα δυτικά, στο γυμνό βράχο του γραφικού ψαράδικου χωριού. Ποιος ξέρει" ίσως για πάντα"...
Ο Καμί, συνεπαρμένος από την ιδέα, έλεγε, έλεγε, όπως καμιά φορά το συνήθιζε, σα να μονολογούσε. Κι ο κύκλος έκλεισε. Δαχτυλίδι πολύτιμο, αρραβώνας του Καμί με την τωρινή μας Ελλάδα.
"Θα στέκω στην άκρη του γιαλού, ν' αγναντεύω τη θάλασσα" τα κύματα του Αιγαίου να μου φέρνουν μηνύματα μακρινά, μηνύματα από την Τιπασά, αρώματα της πατρίδας μου" Θα στέκω εκεί με τις ώρες, η αρμύρα να καίει τα μάτια μου, να μου στεγνώνει τα χείλη" Και θα αποχαιρετώ τον ήλιο στην κάθε δύση του, να συνηθίζω στο χωρισμό. Να μη φοβάμαι τον τελικό αποχωρισμό" το θάνατο" Να συλλογιέμαι" Τι όμορφος που είναι, τι μεγαλείο που έχει ο χωρισμός...
Κι άλλες φορές, μονάχος μες στη βαρκούλα μου, κάργα το πανί στον άγριο αγέρα, θ' αρμενίζω σαν παλαβός στο μανιασμένο πέλαγο, κυνηγημένη, έρημη, χαμένη ψυχή. Κι ίσως σε κάποια απανεμιά, αποσταμένος πια, σα γέρνω στην κουπαστή να θωρώ της θάλασσας τα βάθη, ίσως και μου φανερωθούν εκείνες οι ψυχές, που είναι στα σπλάχνα της θαμμένες, για πάντα στην αιώνια σιωπή. Δάσος απολιθωμένο, που όπως όλοι λένε βρίσκεται εκεί στο βυθό, μα που εγώ δε στάθηκα τυχερός και δεν το είδα".... Δειλινό αξέχαστο, που δε θα σβήσει ποτέ από τη θύμησή μας. Τον Καμί χαμένο στα οράματά του να ονειρεύεται τη ζωή του στο Σίγρι. Εκεί που ακούμπησε την καρδιά του. "Καρδιά μου, ποτέ πιστή".... Ηταν η τελευταία φορά που ήρθε στο σπίτι μας. Ποτέ πια δεν ξαναγύρισε στην Ελλάδα», συνεχίζει η Λητώ Κατακουζηνού. Κι όλοι γνωρίζουμε πια πολύ καλά την αιτία.
Τον Ιανουάριο του 1960 θα πεθάνει ακαριαία σε αυτοκινητιστικό δυστύχημα. Το αυτοκίνητο οδηγούσε ο εκδότης και φίλος του Μισέλ Γκαλιμάρ, με το πλεούμενο του οποίου είχε έρθει το 1959 στο Σίγρι"». 4 Ιανουαρίου 1960.
Ελένη Γκίκα